Choroby mitochondrialne należą do grupy chorób rzadkich. Utrudnia to w dużej mierze pracę na lekami tzw. „sierocymi” i terapiami. Mnogość mutacji genetycznych powodujących zaburzenia w transporcie łańcucha oddechowego jest również dużym wyzwaniami dla badaczy pracujących nad korzystnym dla chorych rozwiązaniem.

W chwili obecnej nie ma lekarstwa na choroby mitochondrialne. Leczenie zespołu Leigha koncentruje się na zapewnieniu chorym komfortu poprzez łagodzenie objawów i próbie spowolnienia postępu choroby. Skuteczne leczenie przyczynowe na zaburzenia mitochondrialne musiałoby być terapię genetyczną w celu skorygowania podstawowej wady. Obecnie prowadzone są różnego rodzaju badania kliniczne w tym kierunku, jednak praktyczne zastosowanie tych terapie u pacjentów jest nadal bardzo odległe. Tymczasem ważne jest, aby zminimalizować dalsze uszkodzenia mitochondrialne i poprawić funkcje na poziomie tkanek i całego ciała. Chociaż żadna z wymienionych niegenetycznych strategii terapeutycznych nie wyleczą całkowicie z choroby, ważna jest aby struktura mitochondriów i tkanek oraz funkcje organów były utrzymywane w jak najlepszym stanie, dopóki terapie genetyczne nie staną się rzeczywistość.
Zespół Leigha jest chorobą wielonarządową i przewlekłą o różnych podłożach mutacji genetycznych. Ponieważ ludzie są „biochemicznie różni”, nie ma dwóch osób, które zareagują na leczenie w dokładnie taki sam sposób, nawet jeśli mają to samą mutację genetyczną. Gdy u osoby zdiagnozowano określoną chorobę mitochondrialną, praca nad leczeniem może się rozpocząć. Nie sposób jednak przewidzieć, w jaki sposób choroba wpłynie na człowieka na dłuższą metę. Może postępować szybko lub powoli, nawet przez dziesięciolecia. Może również wyglądać stabilnie przez lata.

Dlatego każda osoba potrzebuje terapii indywidualnie dopasowanej przez lekarza do jej potrzeb i objawów z którymi się zmaga. Określone typy zespołu Leigha mają określone, ukierunkowane leczenie. Należą do nich biotyno-tiamino zależna choroba zwojów, spowodowana mutacjami w genie SLC19A3, którą leczy się wysokimi dawkami tiaminy i biotyny czy też niedobór dehydrogenazy pirogronianowej, który leczy się dietą ketogenną i wysokimi dawkami tiaminy.

Leczenie chorób mitochondrialnych może obejmować:

Przyjmowanie suplementów i witamin

Witaminy i suplementy najczęściej uważane za pomocne przy wspieraniu chorób mitochondrialnych:

• koenzym Q10 – dostarcza energie z pominięciem miejsca defektu enzymu, przeciwutleniacz
• L-karnityna – transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, wiąże niezużyte produkty metabolizmu
• kwas α-liponowy – antyoksydant
• monohydrat kreatytny – alternatywne źródło energii, antyoksydant
• Tiamina – kofaktor i aktywator dehydrogenazy pirogronianu, pomaga redukować poziom kwasu mlekowego
• Ryboflawina – prekursor dwóch kofaktorów zaangażowanych w trasport łańcucha oddechowego
• Witamin E – antyoksydant
• Witamina C – antyoksydant

W zależności od rodzaju mutacji i występujących objawów lekarz może zalecić również inne witaminy np. witaminy z grupy witamin B: foliany, biotyna, kwas pantotenowy, wit, B12, witamina D i inne. W trakcie postępu choroby dawki suplementów będą prawdopodobnie musiały ulegać zwiększeniu. Nie ma ostatecznych badań, które wykazałyby, że jeden lek lub suplement jest lepszy od innego, więc nawet wśród ekspertów mogą występować pewne różnice w rodzajach zalecanych suplementów.

https://ods.od.nih.gov/factsheets/PrimaryMitochondrialDisorders-HealthProfessional/

Terapia

W zależności od stanu pacjenta i jego objawów chory na Zespół Leigha będzie potrzebowała różnego typu terapii. Najpopularniejsze z nich to fizjoterapia, terapia neurologopedyczna, AAC, terapia SI, terapia oddechowa, dogoterapia, hipoterapia, terapia zajęciowa, terapia psychologiczna.

Szczegółowe wskazania dla pacjentów mitochondrialnych dotyczące terapii znajdują się w zakładce terapia.

Odpowiednio zbilansowana dieta zalecona przez lekarza i opracowana z dietetykiem klinicznym

Zdrowe odżywianie jest potrzebne dla dobrego zdrowia mitochondriów i często konsultuje się z dietetykiem przewodnictwo. Obecnie nie ma specjalnej diety, której należy przestrzegać, ale wielu klinicystów uważa, że ​​jedzenie ok zdrowa i zbilansowana dieta np. dieta śródziemnomorska jest optymalna. Należy również używać składników, które będą zapewniać stabilne utrzymanie się glukozy w organizmie. Utrzymanie prawidłowego poziomu nawodnienia jest dla osób z Zespołem Leigha bardzo ważne.

Należy pamiętać, że dysfunkcjonalne mitochondria nie magazynuj energii pozyskanej z jedzenia. Nie można się więc najeść „na zapas”. A to co, dysfunkcjonalne mitochondria są w stanie wyprodukować jest zużywane na bieżące. Wskazane są mniejsze, ale częstsze posiłki. Za wszelką cenę trzeba unikać długotrwałych okresów głodówki. Czasami przegłodzenie może nastąpić już po 2-3 godz. Dlatego ważne jest znalezienie swojego własnego punktu odniesienia i zapewnienie sobie w każdej sytuacji przekąski. Białkowo-węglowodanowa przekąska przed snem może być pomocne w zapobieganiu niskiemu poziomowi cukru we krwi w nocy u niektórych pacjentów.

W przypadku niektórych osób lekarz może zalecić dietę ketogenna, jednak jest to wskazane tylko w przypadku niektórych mutacji, Ważne, aby żadnej z tych decyzji nie podejmować samodzielnie, a jedynie w porozumieniu z lekarzem metabolikiem oraz dietetykiem. Wszelkie zmiany żywieniowe należy wprowadzać bardzo powoli, ponieważ mitochondria bardzo źle reagują na nagłe zmiany.

Często chorzy mają trudności z przeżuwaniem i połykaniem, a ponadto mają zwiększone zapotrzebowanie na kalorie, a przyjmowanie wystarczającej ilości kalorii doustnie może być trudne. Wówczas żywienie dojelitowe PEG może być pomocne w poprawie przyjmowania kalorii i skróceniu czasu potrzebnego na karmienie. Chociaż gastrostomia może wydawać się przerażająca i inwazyjna procedurą, jest powszechnie stosowana u dzieci z wieloma różnymi schorzeniami, aby zoptymalizować wzrost i odżywianie, zwłaszcza w okresie choroby.

Specjalne środki ostrożności

Aby spowolnić postęp choroby, należy zadbać o jak najlepsze funkcjonowanie mitochondriów poprzez:

• unikanie stresu psychologicznego – poczucie presji, procedury medyczne, zmiany w stałej rutynie (częste zmiany terapeutów, nauczycieli, lekarzy) i inne zależne od osoby
• unikanie stresu fizjologicznego – Fizjologiczny stres to odpowiedź układu nerwowego na bodźce takie jak hałas, nietypowe dźwięki, duże natężenie bodźców świetlnych (np. centrum handlowe), migające bodźce w tym urządzenia audiowizualne i inne w zależności od wrażliwości danej osoby na poszczególne bodźce. Stres, dobry lub zły, może powodować wyczerpanie energii, co może skutkować w czasowym lub niekiedy trwałym pogorszeniu stanu. Przy czym nie zawsze stresorem jest natężenie danego bodźca, lecz przedłużający się czas ekspozycji na niego. Nie da się uniknąć wszystkich fizjologicznie stresujących warunków. Jednak rozpoznanie, co może być stresujące dla pacjenta, pozwala dostosować tryb życia.
• unikanie nadmiernej ekspozycji na zimno – termoregulacja u osób z choroby mitochondrialną najczęściej nie jest prawidłowa i narażenie na zimno może spowodować poważne straty cieplne organizmu i wywołać kryzys energetyczny. Kiedy wychodzisz na zimno, wszystko odsłonięte części ciała powinny być zakryte, a ekspozycja na bardzo niski temperatury powinna być ograniczona do krótkich okresów czasu
• unikanie nadmiernej ekspozycji na ciepło – niektórzy chorzy źle znoszą wysokie temperatury. Powinni oni unikać bezpośredniego światła słonecznego ekspozycji na gorąco i pozostać w domu, jeśli na zewnątrz jest zbyt ciepło.
• unikanie głodówek/przegłodzenia
• unikanie hiper – i hipoglikemii
• unikanie toksyn – dym papierosowy, smog, przetworzone jedzenie
• unikanie stanów zapalnych w organizmie
• należy zadbać o prawidłowy rytm okołodobowy i wystarczająca ilość snu

Zachowanie szczególnych procedur w sytuacji wydarzeń medycznych

• Należy unikać sytuacji wzmożonego zapotrzebowania na energię, która może prowadzić do dekompensacji metabolicznej, a ta w konsekwencji do kwasicy metabolicznej (mleczany >4 mmol/l, pH< 7,15). Z tej przyczyny przeciwskazany jest nadmierny wysiłek fizyczny, długotrwałe głodówki i/lub niezbilansowana dieta (przeładowanie węglowodanami).
• W przypadku infekcji wskazane jest niezwłoczne leczenie p/gorączkowe (ibuprom/paracetamol oraz chłodne okłady) oraz odpowiednio wczesne włączenie antybiotykoterapii w przypadku infekcji bakteryjnej.
• W razie konieczności znieczulenia ogólnego oraz innych sytuacji medycznych wymagających długotrwałego głodzenia pacjent wymaga podaży glukozy drogą dożylną oraz stałego monitorowania równowagi kwasowo-zasadowej.
• Zalecane jest znieczulenie bez substancji powodujących zwiotczenie mięśni. Propofol zwykle jest dobrze tolerowany w przypadku krótkotrwałego znieczulenia, ale nie jest zalecane stosowanie go w przypadku długotrwałego znieczulenia.
• Przeciwskazane jest stosowanie niektórych leków: m/innymi kwasu walproinowego i metforminy, antybiotyków z grupy aminoglikozydów, chloramfenikol, tetracykliny.

Badanie kontrolne i przesiewowe w celu monitorowaniu rozwoju choroby

Choroby mitochondrialne są choroba postępującymi. Dlatego jedną z bardzo ważnych procedur jest stałe kontrolowanie stanu zdrowia chorego, i diagnozowanie wszelkich nowych symptomów odpowiednio wcześnie.

Dla każdego chorego ważne są min. coroczne badania laboratoryjne parametrów krwi obwodowej, wykładników funkcji wątroby oraz parametrów metabolicznych: kw. mlekowego, pirogronianu i amoniaku.

Konieczna jest stała opieka kardiologiczna, w tym coroczne badanie ECHO, EKG oraz badanie USG brzucha. Wskazana jest również stała kontrola min. raz w roku u specjalistów takich jak gastoenerolog, okulista. nefrolog, endokrynolog i innych w zależności od potrzeb konkretnej osoby. Ważny jest kontakt z neurologiem prowadzącym co 3-4 miesiące.